Letterkunde 2013

1868

Commodore Matthew Galbraith Perry
baai van Uraga
zwarte schepen (kurofune)

shōgun Tokugawa Yoshinobu
politieke macht terug naar de keizer

overgave Japan WOII
radioboodschap Japanse keizer
*10 augustus volgens de cursus Letterkunde

1854
havens Shimoda, Hakodate
Amerikaanse schepen

beweging ter hervorming van de Japanse (schrijf)taal

1. 5-7-5 ritmepatroon <i>moren</i>, cesuur <i>kire</i>, snijwoorden <i>kireji</i>
2. seizoenswoord <i>kigo</i>, seizoensgebonden gegeven <i>kidai</i>
3. repertoria <i>saijiki</i>
4. één verticale regel
5. schrijftaalgrammatica, oude spelling
*haiku-dichter vaak lid van een genootschap/vereniging

Mori Ōgai
gelatenheid-filosofie, <i>akirame</i>

- samoerai
- boeren
- ambachtslieden
- handelaars
<i>hinin
eta</i>

lijsten met <i>kigo</i> van haiku

- onafhankelijkheid van familie en moraal uit het verleden
- zelfexpressie door literatuur en liefde
- ethische problematiek (e.g. zonde, schuld)

- Shōsetsu Sōron 小説総論, 1886, "Een algemene theorie over de roman"
- Ukigumo 浮雲, 1887, "Drijvende Wolken"
- Sono Omokage 其面影, 1906
- Heibon 平凡, 1907

- Hakai 破戒, 1906, "Het gebroken gebod"
- Haru 春, 1908, "Lente"
- Ie 家, 1911, "De familie"
- Shinsei 新生, 1919, "Een nieuw leven"
- Yoake mae 夜明け前, 1935, "Voor de Dageraad"

- Wakanashū 若菜集, 1897
- Hitohabune 一葉舟, 1898
- Natsukusa 夏草, 1898
- Rakubaishū 落梅集, 1901

vroege periode 1889-1906:
- Maihime 舞姫, 1890
- Utakata no ki うたかたの記, 1890
- Fumizukai 文づかひ, 1890
- Vita Sexualis ヰタ・セクスアリス, 1909

middenperiode 1906-1910
- Yo ga tachiba 予が立場, 1909
- Ka no yō ni かのように, 1912, "Alsof"
- Fushigi na kagami 不思議な鏡, 1912
- Dengaku tōfu 田楽豆腐, 1912
- Mōsō 妄想, 1911
- Hanako 花子, 1910
- Fushinchū 普請中, 1910, "In opbouw"
- Gan 雁, 1915, "De gans"
- Seinen 青年, 1911

late periode 1912-1918
- Okitsu Yagoemon no isho 興弥五右衛門の遺書, 1912
- Abe Ichizoku 阿部一族, 1913
- Sanshō dayū 山椒大夫, 1915
- Yasui fujin 安井夫人, 1914
- Saigo no ikku 最後の一句, 1915
- Takasebune 高瀬舟, 1916, "De boot die de Takase-rivier afvaart"

- Shisei 刺青, 1910, "De tatoeëerder"
- Kyōfu 恐怖, 1913, "Terreur"
- Haha o kouru ki　母を恋ふる記, 1918, "Verlangen naar moeder"
- Watakushi 私, 1921, "De Dief"
- Aoi hana 青い花 1922, "Aguri"
- Manji 卍, 1928, "Kruisende lijnen"
- Tade kuu mushi 蓼喰う蟲, 1929, "Some Prefer Nettles"
- Mōmoku monogatari 盲目物語, 1931, "A Blind Man's Tale"
- Shunkin-shō 春琴抄, 1933, "Een portret van Shunkin"
- Sasameyuki 細雪, 1946-1948, "The Makioka Sisters"
- Kagi 鍵, 1956, "The Key"
- Yume no Ukihashi　夢の浮橋, 1959, "A Bridge of Dreams"
- Fūten rōjin nikki 瘋癲老人日記, 1961-1962, "Diary of a Mad Old Man"

Shimazaki Tōson
1906
eta-discriminatie

Shimazaki Tōson
1908
vriendschap met Tōkoku

Shimazaki Tōson
1908
verval Japanse middenstandsfamilies

Futabatei Shimei
1887
ervaringen en gedachten van Bunzō

Mori Ōgai
1909　(vroege periode)
beschouwingen over seksuele ervaringen

Mori Ōgai
1910 (middenperiode)
regeringsambtenaar in Japans restaurant

Mori Ōgai
1912 (middenperiode)
kritiek Japanse stichtingsideologie

Mori Ōgai
1915 (middenperiode)
<i>teinen</i>-concept

Mori Ōgai
1912 (late periode)
zelfmoord samurai Yagoemon

Mori Ōgai
1913 (late periode)
zelfmoordkritiek

Mori Ōgai
1915 (late periode)
familie verbannen ambtenaar

Mori Ōgai
1914 (late periode)
vrouw Sayo van geleerde Yasui Sokken

Mori Ōgai
1916 (late periode)
boottransport misdadiger Kisuke

Tanizaki Jun'ichirō
1910
Seikichi tattoeëert een geisha

Tanizaki Jun'ichirō
1913
treinreisangst

Tanizaki Jun'ichirō
1918
Jun'ichi zoekt zijn moeder

Tanizaki Jun'ichirō
1921
psychologie schooldief

Tanizaki Jun'ichirō
1922
verzwakte Okada en maîtresse

Tanizaki Jun'ichirō
1928
lesbische liefdesrelatie

Tanizaki Jun'ichirō
1929
huichelrelatie Kaname-Misako

Tanizaki Jun'ichirō
1931
blinde masseur Saichi

Tanizaki Jun'ichirō
1933
blinde shamisen-speelster Shunkin

Tanizaki Jun'ichirō
1946-48
traditionele Osaka-familie

Tanizaki Jun'ichirō
1956
seksuele verhouding Ikuko, Kimura en echtgenoot

Tanizaki Jun'ichirō
1959
relatie Tadasu en stiefmoeder

Tanizaki Jun'ichirō
1961-62
seksuele obsessie oude man Tokusuke

Kawabata Yasunari
1935-47
verhouding vier personages in een afgelegen dorp

Kawabata Yasunari
1951-54
go-wedstrijd grootmeester Shūsai en uitdager Otake

Ōe Kenzaburō
1953
bundel kortverhalen

Ōe Kenzaburō
1958
groep tuchtschooljongens in een verlaten bergdorp

Ōe Kenzaburō
1959
verhouding Yasuo met prostituee Yoriko

Ōe Kenzaburō
1963
baby sterft

Ōe Kenzaburō
1964
operatie baby

Ōe Kenzaburō
1963
overbeschermende vader

Ōe Kenzaburō
1967
broers Mitsusaburō en Takashi op zoek naar zingeving

Ōe Kenzaburō
1972
omgeving en herinneringen van een psychiatrisch patiënt

Yukio Mishima
1956
Mizoguchi steekt het Gouden Paviljoen in brand

- 1885-1886
- traditioneel geen omvattende noemer voor "literatuur"
- Westers literatuurconcept
- respect voor fictie (romans en drama's)
- kunst om de kunst

- moderne spreektaal
- realistische beschrijving van het innerlijke leven van de personages
- coherent plot
- interiorisering
- individualisme

- Bunzō (ontslagen ambtenaar), Omasa (hospita), Osei (dochter Omasa), Noboru (tegenpool Bunzō)
- tijdskader: enkele weken vertelde tijd + lange verteltijd
- ruimte: Bunzō's kamer
- plot: Noboru wil Bunzō helpen, die lamlendig is, maar Bunzō weigert. Bunzō valt uit de gratie.
- hoofdthema: modern individu, innerlijk leven en individualisme

- naturalisme: innerlijke leven > determinisme, <i>Subaru</i>
- <i>teinen</i>-filosofie: distantiëring van de wereld, <i>Yo ga tachiba</i>, <i>Gan</i>, <i>Hanako</i>
- censuur: pleidooi intellectuele vrijheid, middenweg traditie-moderniteit
- <i>Seinen</i>, <i>Chinmoku no tō</i>, <i>Shokudō</i>, <i>Fuasuchiesu</i>
- intellectueel vs. ambtenaar

- aanleiding: rituele zelfmoord generaal Nogi Maresuke
- doel: concrete weergave denkwereld (resultaat levenslange introspectie, reflectie, zoektocht zingeving)
- <i>shiden</i> en <i>rekishi shōsetsu</i>
- <i>Okitsu Yagoemon no isho</i>: problematiek rituele zelfmoord, <i>Abe Ichizoku</i>: kritiek rituele zelfmoord
- <i>Sanshō dayū</i>: verbannen ambtenaar

- individualisme vs. naturalisme
- Beweging voor vrijheid en burgerrechten
- confucianisme vs. christendom
- romantisme
- Rousseau, Lord Byron, Tōkoku

- taboedoorbrekend: problematiek <i>eta</i>
- determinisme
- psychologische strijd, twijfel
- verschil: psychologie > maatschappij, invloed vader, "happy end"
- plot: Ushimatsu belooft vader afkomst te verbergen, beroemde <i>eta</i>-schrijver Inoko sterft, Ushimatsu verklapt geheim

- thema: verval twee Japanse middenstandsfamilies, onaangepast aan moderniteit, familiebanden
- personages: familie Koizumi, familie Hashimoto, Sankichi en Oyuki (tegenpool familie)
- plot: huwelijk Oyuki, ontdekking brieven Oyuki, verslechtering relatie
- schulden Minoru, faillissement Tatsuo
- naturalisme

- schoonheid &lt; chaos en bedreiging
- bezetenheid met schoonheid
- idee van schoonheid belemmert Mizoguchi's leven
- eeuwigheid (van de tempel) doet afbreuk aan schoonheid
- Mizoguchi steekt het Gouden Paviljoen in brand

- Zee der Vruchtbaarheid, Op hol geslagen paarden, De tempel van de dageraad, De aftakeling van de engel
- reïncarnatie, vrije wil
- hindoeïsme, esotherisch boedhisme
- <i>harakiri</i>
- ideaal en aftakeling

- schiereiland Izu
- reiservaringen: rondtrekkend gezelschap met danseres
- reist mee met gezelschap
- aard gezelschap verlicht Kawabata's somberheid
- ontluikende erotiek

- 1934 isolatie, publicatie 1935-1947, afgewerkt 1948
- Shimamura, Komako, Yukio, Yōko
- plot: Shimamura reist naar kuuroord, ontwikkeling relaties geisha Komako, Yukio, Yōko
- <i>kanashimi</i>: verhouding tussen personages Yō-S-K en Yō-Yu-K, locatie
- beeldrijk taalgebruik

- plot: go-spel tussen grootmeester Shūsai en uitdager Otake, Otake wint door riskante zet
- grootmeester Shūsai: oude orde, wankele gezondheid, geestelijke kracht
- uitdager Otake: moderne tijd
- parallel verlies WOII
- psychologische oorlog, botsing generaties

- Duizend Kraanvogels: theeceremonie, hopeloze liefde
- plot: Kikuji begeert Ōta, Ōta pleegt zelfmoord, Kikuji begeert dochter Fumiko, Fumiko pleegt zelfmoord
- contrast tijdloosheid theeceremonie met vergankelijkheid mens
- Het geluid van de berg: onmogelijke liefde, naderende dood
- plot: aftakelende Shingo aangetrokken tot schoondochter Kikuko

- Brieven uit Hiroshima: atoombom = Bijbelse zondvloed
- mogelijkheid vernietiging blijft
- chaos en ontreddering
- waanzin en abnormaliteit
- problematiek waardigheid van de mens

- thuisdorp kleine gemeenschap, afgelegen in de bergen
- jonge, passieve personages
- speelbal van de omstandigheden
- macabere omgeving, somber einde
- <i>Kimyōna shigoto</i>, <i>Shisha no ogori</i>, <i>Tanin no ashi</i>, <i>Shiiku</i>, <i>Ningen no hitsuji</i>, <i>Fui no oshi</i>

- gehandicapte zoon 1963
- <i>Sora no kaibutsu Aguī</i>, <i>Kojinteki na taiken</i>, <i>Warera no kyōki o ikinobira michi o oshieyo</i>, <i>Kozui wa waga tamashii ni oyobi</i>, <i>Pinchirannā chōsho</i>
- <i>Sora no kaibutsu Aguī</i>: suikerwater zoon, baby sterft
- spookbaby vanuit de hemel, vader pleegt zelfmoord
- invloed Rabelais

- hoofdthema: conflict tussen held en toeschouwer
- subthema's: zoektocht naar zingeving, verval traditie, Japanse mentaliteit, relatie buitenwereld
- plot (parallelle structuur): Mitsusaburō en Takashi in hun geboortedorp, boerenrevolte 1860
- Mitsusaburō gekweld door zelfmoord vriend
- Takashi richt voetbalclub op, bezetten Koreaanse supermarkt

- het pastorale dorp in de bergen
- <i>Shiiku</i>: idyllisch Japans dorp
- relatie kinderen - gevangen negersoldaat
- <i>Memushiri ko-uchi</i>: buitenmaatschappelijke samenleving door groep jongeren
- tuchtschooljongens in afgelegen dorp

- <i>Mizukara waga namida o nuguitamau hi</i>
- psychiatrisch patiënt verlangt naar de "happy days" van voor de Japanse capitulatie
- hoofdfiguur en vader vs. moeder
- keizerverering vs. kritiek keizerschap
- <i>Naoorlogs, eigentijds</i>

- Jean-Paul Sartre: existentialisme
- Norman Mailer: seks-, politiek- en kunstvisie
- W.H Auden: <i>Leap before you look</i>
- François Rabelais: <i>Gargantua en Pantagruel</i>
- (Japan): après-guerre-schrijvers

- moederfiguur, echtgenote
- Klassieke Japanse Literatuur: <i>Genji Monogatari</i>
- het Westen: Oscar Wilde, Edgar Allen Poe, Charles Baudelaire
- China: reis
- Tokio vs. Osaka: vooral in <i>In'ei raisan</i>, <i>Chijin no Ai</i> en <i>Sasameyuki</i>

Stilistisch:
- afstandelijkheid door dialecten, standpunt
- suggesties, toespelingen, dubbelzinnigheid
- verschillende visies, open einde, onbetrouwbare verteller
- balans, ironie, detail
- vloeiende stijl en conversatiestijl

narratief:
- verhaal in 3e persoon
- bekentenis in 1e persoon
- gemengd hedendaags en historisch
- brieven/dagboeken

- plot: pseudo-historische biografie over relatie meester (Shunkin) en dienaar (Sasuke)
- tirannieke Shunkin raakt verminkt, Sasuke verblindt zichzelf
- 19e-eeuwse klassemaatschappij
- schoonheid en lijden
- stijl: naamloze verteller, geloofwaardige opbouw verhaal

- relatie Kaname en Misako
- poppentheater
- huichelarij relatiemoeilijkheden
- sociale rol individu, Japanse moraal
- jong vs. oud, Japan vs. Westen

- mooi maar demonisch, driften van het kind
- <i>Haha o kouru ki</i>: heimwee naar moeder
- <i>Yume no Ukihashi</i>: moeder Tadasu sterft
- relatie Tadasu en stiefmoeder
- analogie <i>Genji Monogatari</i>